علائم تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک و پردازنده

خمیر حرارتی که به نام مواد رابط حرارتی (TIM) شناخته می‌شود، یک جزء حیاتی در سیستم‌های کامپیوتری مدرن است. اطمینان از انتقال حرارت کارآمد از پردازنده و کارت گرافیک به محلول خنک‌کننده، هیت سینک، سیستم خنک‌کننده مایع یا موارد دیگر، اهمیت بالایی دارد. بدون استفاده از خمیر حرارتی و نگه‌داری مناسب، این اجزای ضروری می‌توانند بیش از حد گرم شوند و منجر به تخریب عملکرد، بی‌ثباتی دستگاه و حتی آسیب دائمی شوند.

در این مقاله از بروزکالا، زمان و علائم تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک وCPU را بررسی می کنیم و راهنمایی جامعی در مورد روش بهینه برای این کار ارائه می‌دهیم. ما به اهمیت خمیر حرارتی، انواع مختلف آن و عواقب بالقوه نادیده گرفتن این جنبه مهم نگه‌داری سیستم خواهیم پرداخت. در پایان، درک کاملی از زمان و نحوه جایگزینی خمیر حرارتی روی پردازنده و کارت گرافیک رایانه خود خواهید داشت که عملکرد بهینه و طول عمر سخت‌افزار را تضمین می‌کند.

سرفصل‌های مقاله

• نقش خمیر حرارتی سیلیکونی در رایانه‌ها
• علائم مستقیم یا غیرمستقیم تخریب خمیر حرارتی
• زمان تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک و پردازنده
• عواقب عدم تعویض به‌موقع خمیر سیلیکونی
• با استفاده از چه محصولاتی می‌توانیم از داغ کردن پردازنده و کارت گرافیک جلوگیری کنیم؟

نقش خمیر حرارتی سیلیکونی در رایانه‌ها

خمیر سیلیکونی یا همان گریس حرارتی، یک ماده رسانای حرارتی است که به عنوان رابطی بین CPU یا GPU و محلول خنک‌کننده اعمال می شود. وظیفه اصلی آن، پر کردن شکاف‌ها و بی‌نظمی‌های میکروسکوپی روی سطوح مولد گرما و محلول خنک‌کننده است و مسیر حرارتی کارآمدتری را در دستگاه ایجاد نماید. بدون وجود خمیر سیلیکون ، شکاف‌های هوا بین این دو سطح باقی می‌مانند که رسانای ضعیف گرما هستند.

با جایگزین کردن شکاف‌های هوا با ماده‌ای که گرما را بسیار مؤثرتر هدایت می‌کند، امکان انتقال سریع‌تر و کارآمدتر گرما از پردازنده مرکزی یا کارت گرافیک به محلول خنک‌کننده فراهم خواهد شد. این اتلاف گرمای بهبودیافته برای حفظ دمای بهینه اجزا و جلوگیری از حرارت بیش از اندازه رایانه، بسیار مهم است. پدیده Throttling یا همان داغ کردن دستگاه می‌تواند منجر به کاهش عملکرد و در موارد شدید، آسیب دائمی به سخت افزار شود. بنابراین، استفاده و نگه‌داری صحیح خمیر حرارتی یک جنبه حیاتی در ساخت و نگهداری سیستم و افزایش طول عمر مفید آن است.

پیشنهاد مطالعه: راهنمای خرید خمیر سیلیکون کامپیوتر

علائم مستقیم یا غیرمستقیم تخریب خمیر حرارتی

چندین علائم تعویض خمیر سیلیکون پردازنده یا GPU وجود دارد. با آگاهی و توجه به این نشانه‌ها، می‌توانید پیش از بروز مشکلات جدی‌تر و آسیب جبران‌ناپذیر دستگاه، به مشکلات حرارتی رسیدگی کنید.

1- افزایش دمای سیستم

یکی از بارزترین نشانه‌هایی که بیان می‌کند زمان تعویض خمیر سیلیکون cpu فرا رسیده، افزایش دمای پردازنده مرکزی یا کارت گرافیک است. با فرسوده شدن و خشک شدن خمیر سیلیکونی، توانایی آن در انتقال موثر گرما کاهش می‌یابد که منجر به دمای عملیاتی بالاتر در قطعه آسیب‌دیده می‌شود. اگر متوجه شدید که CPU یا GPU رایانه شما بسیار داغ‌تر از زمانی است که سیستم جدید بود، یا اگر دماها به طور مداوم بالاتر از محدوده توصیه‌شده سازنده است، ممکن است زمان تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک و سی پی یو فرا رسیده باشد.

2- گلوگاه حرارتی

Throttling حرارتی، مکانیزمی است که توسط سی‌پی‌یوها و جی‌پی‌یوهای مدرن برای جلوگیری از گرمای بیش از حد و آسیب به سیلیکون استفاده می‌شود. هنگامی که دمای قطعه از یک آستانه خاص فراتر رود، پردازنده به طور خودکار سرعت ساعت و مصرف انرژی خود را کاهش می‌دهد تا موجب کاهش دمای کامپیوتر شود. اگر متوجه شدید که عملکرد سیستم شما به طور ناگهانی در طول بار کاری شدید مانند بازی یا ویرایش ویدیو کاهش می‌یابد، حتما بایستی بازدهی خمیر سیلیکونی را بررسی نمایید. درگیری حرارتی در کامپیوتر یا لپ‌تاپ به دلیل اتلاف حرارت ناکافی رخ می‌دهد و این موضوع، یک نشانه واضح است که خمیر حرارتی نیاز به تعویض دارد.

3- افزایش صدای فن

با گرم شدن پردازنده مرکزی یا کارت گرافیک به دلیل تخریب خمیر حرارتی، فن‌های خنک‌کننده سیستم باید برای حفظ دمای قابل قبول، سخت‌تر کار کنند. این پدیده ممکن است منجر به افزایش صدای فن شود؛ زیرا فن‌ها با سرعت بیشتری می‌چرخند تا گرمای اضافی را از بین ببرند. اگر متوجه شدید که صدای فن‌های رایانه شما به طور قابل توجهی در طول استفاده معمولی بلندتر می‌شود، بهتر است وضعیت خمیر حرارتی را بررسی کنید و احتمال فرسودگی آن را در نظر بگیرید. 

4- خرابی یا خاموش شدن سیستم

در موارد شدید که خمیر حرارتی به طور کامل تخریب شده است یا در وهله اول هرگز به درستی استفاده نشده است، ممکن است سی‌پی‌یو یا جی‌پی‌یو بیش از حد گرم شود؛ تا جایی که مکانیسم‌های خاموش شدن اضطراری را راه‌اندازی کند. این موضوع می‌تواند به صورت خرابی ناگهانی سیستم، فریز شدن یا حتی خاموش شدن کامل دستگاه برای جلوگیری از آسیب دائمی به سخت‌افزار ظاهر شود. اگر با خرابی یا خاموش شدن مکرر و غیر قابل توضیح سیستم، به خصوص در طول بار کاری سخت، مواجه می‌شوید، بررسی عملکرد خمیر سیلیکونی بسیار مهم است. در صورت بروز این معضل، هر گونه مشکل با خمیر حرارتی را برطرف کنید.

5- تخریب قابل مشاهده خمیر حرارتی

در برخی موارد، ممکن است بتوانید خمیر حرارتی را به صورت بصری و مستقیم بررسی کنید و اعلائم خرابی خمیر سیلیکون را مشاهده نماییم. با گذشت زمان، خمیر ممکن است خشک شود، شکننده شود، یا حتی دچار ترک یا تغییر رنگ شود. اگر خمیر سیلیکونی در وضعیت نامناسبی به نظر می‌رسد، بیان‌گر آن است که نیاز به تعویض دارد.

توجه به این نکته مهم است که وضعیت قابل مشاهده آن همیشه شاخص قابل اعتمادی برای عملکرد آن نخواهد بود. حتی اگر به نظر می‌رسد که خمیر در شرایط خوبی باشد، ممکن است به دلیل عمر یا قرار گرفتن در معرض دمای بالا، توانایی هدایت حرارتی خود را از دست داده باشد. بنابراین، بهتر است هنگام تعیین نیاز به جایگزینی خمیر حرارتی، ترکیبی از علائم را در نظر بگیرید.

پیشنهاد مطالعه: 6 روش افزایش سرعت cpu

زمان تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک و پردازنده

زمان تعویض خمیر سیلیکون cpu و gpu رایانه می‌تواند بسته به عوامل مختلفی از جمله نوع خمیر استفاده‌ شده، دمای عملکرد قطعات و الگوهای استفاده کلی از سیستم، متفاوت باشد. اکثر سازندگان و کارشناسان سخت‌افزار توصیه می‌کنند خمیر سیلیکونی را هر 2 تا 3 سال یا هر زمان که به هر دلیلی نیاز به حذف خنک‌کننده پردازنده دارید، مانند هنگام ارتقا سیستم یا تعمیر و نگهداری، تعویض کنید. این دستورالعمل کلی، طول عمر معمول خمیرهای حرارتی با کیفیت بالا را در نظر می‌گیرد که می‌توانند چندین سال در شرایط استفاده عادی دوام بیاورند. با این حال، برخی استثناها و ملاحظات وجود دارد که باید در نظر داشت:

• سیستم‌های با کارایی بالا: سیستم‌هایی که در معرض بارهای سنگین و پایدار هستند، مانند دستگاه‌های بازی یا ایستگاه‌های کاری، ممکن است به تعویض خمیر حرارتی مکرر، اغلب هر ۱ تا ۲ سال یک بار، نیاز داشته باشند. افزایش گرما و تنش روی اجزا می‌تواند باعث تخریب سریع‌تر خمیر شود.
• دماهای شدید: اگر سیستم شما مرتباً در معرض دمای بالای محیط قرار می گیرد یا در یک فضای گرم قرار دارد، ممکن است خمیر حرارتی به دفعات بیشتری نیاز به تعویض داشته باشد، زیرا دماهای بالا ممکن است روند تخریب را تسریع کنند.
• خمیر حرارتی با کیفیت پایین: برخی از تولیدکنندگان ممکن است از خمیرهای حرارتی با کیفیت پایین‌تر در سیستم‌های از پیش ساخته‌شده خود یا به عنوان بخشی از کیت‌های خنک‌کننده پردازنده‌ها استفاده کنند. این خمیرها ممکن است به اندازه جایگزین‌های گران‌قیمت دوام نداشته باشند و به طور بالقوه هر 1-2 سال یک بار نیاز به تعویض زودتر پیدا کنند.
• تخریب قابل مشاهده: اگر علائم خرابی خمیر سیلیکون مانند خشک شدن، ترک خوردن یا تغییر رنگ مشاهده کردید، بهتر است بدون توجه به زمان سپری‌شده از آخرین استفاده، سریعا آن را تعویض کنید.
• مشکلات حرارتی: اگر مشکلات حرارتی دائمی مانند دماهای بالا، دریچه گاز یا افزایش صدای فن را تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود خمیر حرارتی را بررسی کرده و به طور بالقوه آن را تعویض کنید؛ حتی اگر زمان استفاده از آن کمتر از بازه زمانی معمولی ۲ تا ۳ ساله باشد. توجه به این نکته مهم است که این‌ها دستورالعمل‌های کلی هستند و فاصله زمانی تعویض بهینه برای سیستم خاص شما ممکن است متفاوت باشد. بهترین روش این است که دمای CPU و GPU و همچنین عملکرد کلی سیستم را کنترل کنید و هنگامی که متوجه هر گونه نشانه‌ای از تخریب یا مشکلات مربوط به حرارت شدید، خمیر سیلیکونی را جایگزین نمایید.

عواقب عدم تعویض به‌موقع خمیر سیلیکونی

بی توجهی به تعویض خمیر حرارتی روی پردازنده مرکزی و کارت گرافیک شما می‌تواند عواقب جدی برای عملکرد و طول عمر سخت‌افزار کامپیوتر شما داشته باشد. درک این مسائل بالقوه می‌تواند به شما انگیزه دهد تا در این وظیفه مهم، کوتاهی نکنید.

• افزایش دما و گلوگاه حرارتی: همان‌طور که پیش از این بحث شد، پیامد اولیه خمیر سیلیکونی تخریب‌شده افزایش دما در CPU و GPU است. از آن‌جایی که این خمیر توانایی خود را برای انتقال موثر گرما از دست می‌دهد، اجزای دستگاه داغ‌تر می‌شوند. پدیده Throtteling حرارتی سرعت ساعت و مصرف انرژی پردازنده‌ها را کاهش می‌دهد تا از گرم شدن بیش از حد و آسیب به قطعات جلوگیری کند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه عملکرد، به ویژه در هنگام بارهای کاری سخت مانند بازی، ویرایش ویدیو، یا محاسبات علمی شود.
• کاهش طول عمر قطعه: قرار گرفتن طولانی ‌مدت در معرض دمای بالا نیز می‌تواند تأثیر مضری بر طول عمر بالای CPU و GPU شما داشته باشد. گرمای زیاد می‌تواند تخریب سیلیکون را تسریع کند و منجر به خرابی زودرس اجزا شود. در موارد شدید، حتی ممکن است قطعات به دلیل دمای شدید، به طور فیزیکی به هیت سینک یا خنک‌کننده جوش داده شوند و جدا کردن آن‌ها بدون ایجاد آسیب دائمی بسیار دشوار گردد.
• بی‌ثباتی و خرابی سیستم: گرمای بیش از حد همچنین ممکن است منجر به بی‌ثباتی سیستم شود که به صورت تصادفی، فریز شدن و یا خاموش شدن کامل سیستم خواهد بود. این روشی است که رایانه برای محافظت از خود در برابر آسیب بیشتر ناشی از دمای بالا استفاده می‌کند. این خرابی‌های ناگهانی سیستم می‌توانند به‌ طور باورنکردنی خسته‌کننده و مخرب باشند؛ به‌ خصوص اگر در طول جلسات کاری یا بازی‌های مهم رخ دهند. بی‌توجهی به علائم تعویض خمیر سیلیکون کارت گرافیک و پردازنده می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای خطر این نوع مسائل را افزایش دهد.
• کاهش عملکرد: حتی اگر سیستم شما خرابی یا خاموش شدن کامل را تجربه نکند، کاهش عملکرد ناشی از Throtteling حرارتی همچنان می‌تواند تاثیر قابل ‌توجهی بر تجربه کاربری شما داشته باشد. ممکن است متوجه نرخ فریم کندتر در بازی‌ها، زمان رندر طولانی‌تر در برنامه‌های خلاقانه یا کاهش پاسخگویی در کارهای روزمره شوید. این کاهش عملکرد به ‌ویژه در سیستم‌های پیشرفته قابل توجه است؛ جایی که سی‌پی‌یو و جی‌پی‌یو در حال حاضر به محدودیت‌های خود فشار آورده‌اند. حفظ کاربرد خمیر حرارتی مناسب برای اطمینان از این‌که سخت افزار شما می‌تواند بهترین عملکرد خود را داشته باشد، بسیار مهم است.
• از دست دادن اطلاعات بالقوه: در بدترین حالت، خرابی یا خاموش شدن سیستم ناشی از گرمای بیش از حد می‌تواند منجر به از دست رفتن داده‌ها شود؛ البته اگر به درستی از فایل‌های مهم خود نسخه پشتیبان تهیه نکرده باشید. خاموش شدن ناگهانی یا خرابی سیستم ممکن است اطلاعات را تخریب کند یا از دسترسی شما به داده‌های مهم جلوگیری کند و این موضوع می‌تواند یک نتیجه بسیار ویران‌گر باشد.

بیشتر بخوانید: علت از کار افتادن فن پردازنده

با استفاده از چه محصولاتی می‌توانیم از داغ کردن پردازنده و کارت گرافیک جلوگیری کنیم؟

هر شخصی که با سیستم‌های کامپیوتری سر و کار دارد، باید با روش‌های افزایش عمر مفید قطعات آن‌ها آشنایی داشته باشد. همان‌طور که می‌دانید، داغ کردن اجزایی مثل پردازنده مرکزی یا کارت گرافیک، از مخرب‌ترین عوامل برای یک رایانه است. پس می‌توان با استفاده از یک سری محصولات خاص، به کاهش دمای این قطعات در هنگام فعالیت کمک کرد و در نهایت، عمر، سرعت و کارایی تمام اجزای دستگاه را تا حد زیادی افزایش داد. برخی از این محصولات عبارتند از:

1- خمیرهای سیلیکونی باکیفیت:

همان‌طور که در این مطلب ذکر کردیم، وجود خمیر حرارتی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین عوامل برای کاهش دمای پردازنده و عدم آسیب به دستگاه است. اما نکته‌ای که در این قسمت حائز اهمیت است، مرغوبیت و جنس این خمیر می‌باشد. استفاده از انواع بی‌کیفیت ممکن است حتی در مدت کوتاهی به سیستم شما فشار وارد کند. به تمام نمونه‌های ارزان‌قیمت اعتماد نکنید و مطمئن شوید که محصول مناسبی را تهیه کرده‌اید. چند مورد از بهترین و باکیفیت‌ترین خمیرهای سیلیکونی موجود در بازار عبارتند از

• خمیر Thermal Grizzly Kryonaut Extreme 2.0G
• خمیر دیپ کول مدل DM 9
• خمیر اولتراکول مدل MAP 10003
• خمیر Thermal Grizzly Grease

که در قیمت‌های مختلف اما با بهترین کیفیت عرضه می‌شوند.

2- سیستم‌های خنک‌کننده:

عامل تعیین‌کننده دیگر در این رابطه، خنک‌کننده‌ها یا همان کول پدها هستند که کمک بزرگی به جلوگیری از داغ کردن لپتاپ شما خواهند کرد. مهم است که کول پد، بتواند به صورت کارآمد و فراگیر دمای قطعات دستگاه را پایین بیاورد و از آن‌ها محافظت کند. در مسیر خرید کول پد برخی از مطمئن‌ترین و مرغوب‌ترین‌های موجود عبارتند از:

• پایه تنظیم شونده WLB004
• نگه دارنده لپ تاپ آرگو WLB002
• پایه خنک کننده داتیس مدل WOODEN

3- انواع فن:

همان‌طور که کول پدها خنک‌کننده‌های مفید لپ‌تاپ هستند، فن‌ها می‌توانند کامپیوترها را در داغ کردن بازدارند. کیفیت بالای فن در سلامت آینده یک کامپیوتر و پردازنده آن، نقش به‌سزایی خواهد داشت. پس بهتر است به سراغ و مطمئن‌ترین و بهترین فن‌ خنک کننده کامپیوتر بروید. چند نمونه از فن‌های برتر موجود در بازار عبارتند از

• خنک‌کننده آبی گرین مدل GLC360-EVO
• خنک‌کننده پردازنده گرین مدل Green NOTUS 400-ARGB
• فن کیس گرین مدل GFK 120M-ARGB 
• کولر پردازنده ایسوس مدل ROG STRIX LC II 360 ARGB.

سخن پایانی

نگه‌داری اصولی و تعویض به‌موقع و صحیح خمیر سیلیکونی یک جنبه حیاتی در نگه‌داری هر سیستم کامپیوتری است که نباید نادیده گرفته شود. با درک علائم تخریب خمیر حرارتی، فواصل جایگزینی توصیه‌شده و علم به عواقب بالقوه نادیده گرفتن این کار، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که CPU و GPU شما با حداکثر کارایی و طول عمر به کار خود ادامه می‌دهند. به یاد داشته باشید که فواصل تعویض خمیر حرارتی می‌تواند متفاوت باشد. بسته به سخت‌افزار خاص شما، استفاده از الگوها، شرایط محیطی و دما و عملکرد مناسب سیستم شما ضروری است و باید در رسیدگی به هر نشانه‌ای از مشکلات حرارتی آن کوشا باشید. با صرف زمان برای آگاهی و بازرسی منظم و جایگزینی خمیر حرارتی بر روی اجزای حیاتی خود، می‌توانید از عمر مفید بالای دستگاه و تجربه محاسباتی روان‌تر و مطمئن‌تر آن برای سال‌های آینده لذت ببرید.

سوالات متداول

1) علائم اصلی تخریب یا فرسودگی خمیر حرارتی پردازنده و کارت گرافیک چیست؟

علائم اصلی نیاز به تعویض خمیر حرارتی شامل افزایش دمای سیستم، گلوگاه حرارتی، افزایش صدای فن، خرابی یا خاموش شدن سیستم و تخریب قابل مشاهده خمیر حرارتی هستند.

2) بی‌توجهی به زمان تعویض خمیر سیلیکونی، چه عواقبی را در پی خواهد داشت؟

سهل‌انگاری در توجه به فرسودگی و موعد تعویض خمیر حرارتی ممکن است موجب عوارض مخربی همچون افزایش دما و گلوگاه حرارتی، کاهش طول عمر قطعات و پردازنده‌ها، بی‌ثباتی و خرابی سیستم، کاهش عملکرد و از دست دادن اطلاعات بالقوه شود.